سازمان عبارتست از مجموعه هائی كه داراي محدوده كاری متنوع و توزيع شده باشند ،  و تحقق ماموريت از پيش تعريف شده ای را دنبال نمايند . در اين صورت سازمان شامل منابع متعددی نظير نيروی انسانی ، تشكيلات مرتبط و فناوری است ، كه مي‌بايست اين امور را هماهنگ كرده و اطلاعات مشترك جهت تحقق ماموريت های مشترك را منتشر نمايد.

زكمن، “معماری سازمانی ” را بصورت زير تعريف نموده است .:

مجموعه ای از ارائه های توصيفی (مدل ها) در ارتباط با تشريح يك سازمان چندان كه بتواند منطبق بر نيازمندی های مديريت (كيفيت) ، توليد شده باشد و در دوره حيات مفيدش قابل نگهداشت باشد (تغييركند ) .

لزوم معماری سازمانی را مي‌توان در ظهور سازمانهای بزرگ ، نياز به طراحی و توسعه سيستمهای اطلاعاتی پيچيده ، ظهور سيستم های اطلاعاتی با منظورهای خاص ،  و اهميت انعطاف پذيری سازمانها در برابر فشارهای بيرونی نظير تغيير كسب و كار ، تغيير مأموريتها و ساختارهای سازمانی و تغييرات سريع فناوری ارزيابي كرد .

انواع معماری سازمانی

براي معماری سازمانی فقط يك تعريف مشخص وجود ندارد ، يكي از دلايل اين امر برداشت هاي مختلفي است كه از اين مفهوم شده است . سه گروه عمده با مقوله معماری سازمانی سروكار دارند و بنابراين بايد سه دسته تعريف متفاوت براي معماری سازمانی ارائه داد ، هر تعريف شامل اهداف ، دلايل و ديدگاهها و ذينفعان خاص خود است :

معماری سازمانی با محوريت فناوری اطلاعات :

در اين مورد هدف از معماری سازمانی هم راستا نمودن فناوری اطلاعات با كسب و كار جهت بهبود كارائی و بازدهي است . تاكيد اين رهيافت بر لايه هاي پائين بوده و يكپارچگي سيستم های اطلاعاتی و موثر بودن زيرساخت های فناوری مورد هدف است ، بدين ترتيب با سازماندهی منظم فناوری اطلاعات ، كارائی بهبود يافته و هزينه های سازمان كاهش می پذیرد . معماری حرفه ،  در حد مدلسازی فرآیندها و نيازهای اطلاعاتی انجام مي شود ، تا سيستم های اطلاعاتی با توجه به اين نيازها ،  طراحی يا تكميل شوند . اكثر پروژه های معماری سازمانی از اين جنس هستند و معمولا توسط فناوری اطلاعات سازمان ها مديريت و اجرا مي شوند .

اين رهيافت معمولا با ساختاری چند لايه از زير معماری های حرفه، اطلاعات ، سيستم ، داده و فناوری نمايش داده مي شود . هر لايه نيازهاي خود را به لايه پائين تر منتقل مي كند و از طرفي ديگر مسئول برآورده سازی نيازهاي لايه های بالاتر خود است  ،  لایه های بالائی مستقيما با اهداف و ماموريت سازمان در ارتباط بوده و به دنبال برآورده سازی رضايت ذينفعان هستند ، درحالي كه لايه های پائين تر پشتيباني كننده لايه های بالائی از طريق فناوری اطلاعات هستند .توجه اصلی اين رهيافت بر معماری سيستم های اطلاعاتی و زيرساخت های فناوری است ، به كسب وكار در حد شناسائی نيازها و انتقال آنها به لايه های پائين تر توجه مي شود ، و خبری از مهندسي مجدد فرآیندها نيست .

معماری سازمانی فرآیند محور :

اين نوع معماری سازمانی با هدف مديريت و بهبود فرآیندها صورت مي پذيرد ، اهداف حرفه با رويكردي بالا به پائين به عمليات و فعاليت ها نگاشت مي شود تا نهايتا كليه فرآیندهای حرفه به روشی كه گفته خواهد شد ، سازماندهی شوند ، اين نوع پروژه هاي معماری سازمانی توسط مديران ارشد حرفه اجرا شده و زير نظر مستقيم رياست سازمان مي باشند .

ابتدا فرآیندها بهينه سازی مي شوند و سپس هر فعاليت به يك نقش يا سيستم اطلاعاتی اختصاص داده مي شود. بهينه سازي فرآیندها بدون در نظر گرفتن فناوری اطلاعات انجام مي شود، اما نتيجه كار در مرحله بعد به فناوری اطلاعات سازمان متصل مي شود .

فرآیندها طراحی مجدد مي شوند تا حداكثر استفاده از قابليت های انسانی و ماشينی محقق شود.در سطح فناوری اطلاعات ، طراحي يا پياده سازی انجام نمي شود، بلكه از امكانات موجود در جهت بهره وری حداكثری استفاده مي شود.

فرآیندهای موجود درهر سازمان را مي توان به سه دسته كلان تقسيم بندي نمود :

•  فرآیندهاي توليدی ( اوليه ) : اين فرآیندها محصول يا خدمات سازمان را براي مشتريان ارائه مي كنند
• فرآیندهای پشتيبانی : پشتيباني كننده فرآیندهاي نوع اول هستند و هدف آنها تهيه منابع و مواد مورد نياز براي توليد(ارائه خدمت) است .
• فرآیندهای مديريتی : هدايت كننده و هماهنگ كننده فرآیندهای توليدی و پشتيبان هستند ، اهداف و شرايط را در نظر مي گيرند و به دنبال جلب رضايت مشتری و محقق نمودن اهداف سازمان هستند .

هر سه دسته اين فرآیندها در حوزه معماری سازمانی فرآيند محور قرار دارند .