حسابرسی داخلی
طی سالهاي اخیر ، تحولات عمده اي در محیط هاي کسب و کار در عرصه جهانی پدید آمده که تـاثیرات عمیـق و متعددي بر کارکرد و فعالیت شرکتها بر جاي گذاشته است . از جمله این تحولات می توان به توسعه اقتصـادي مبتنـی بـر دانش و سرمایه هاي فکري ، افزایش رقابت و ریسک شرکتها ، تحول سریع در فناوري اطلاعات، توجه به توسعه پایدار ، اهمیت یافتن مسئولیتهاي اجتماعی و رعایت اخلاق سازمانی اشاره کرد. با توسعه و تعمیق این عناصر در عرصه اقتصادي و تاثیر آنها بر نحوه اداره شرکتها ، ادامه حیات و پایداري آنها بیش از پیش در گرو ارزش آفرینی براي همه ذینفعان است .
تحقق اهداف و استراتژیهاي ارزش آفرین نیازمند سیستم هاي دقیق و اطمینان بخش سـنجش عملکـرد و کنتـرل است ، مکانیزم ها و سازوکارهاي مناسب براي پیشبرد و نتیجه گیري مطلوب از برنامه ها ، لازمه تحقق برنامه ها و اهـداف تعیین شده است. راهبري اصولی و نظام مند این مکانیزم ها و سازوکار ها و اعمال کنترل اثربخش براي پیشبرد برنامه ها و تحقـق اهداف سازمانی مستلزم استقرار و بهره برداري از سیستم هاي حسابرسی داخلی است.
برقراري و پیاده سـازي حسابرسـی داخلی نقطه شروع سیستم مدیریت پیشرفته اسـت . حسابرسـی داخلـی یکـی از حلقـه هـاي زنجیـره ارزش آفرینـی در سازمانهاي مدرن است که در چارچوب نظام راهبري شرکتی نقش مهمی در توسعه پایدار شرکت ایفا می کند .
حسابرسی داخلی فعالیتی مستقل ، اطمینان دهی مطمئن ، بیطرفانه ، و مشاوره اي است که با هدف ارزش آفرینی و بهبود عملکرد سازمان انجام می شود ، حسابرسی داخلی با اتخاذ رویکردي منظم و روشمند به سازمان کمک می کنـد تـا به اهداف خود دست یابد ، و فرآیند هاي اثر بخشی مدیریت ریسک ، کنترل ها و حاکمیت سازمانی را بهبود بخشد.
با توجه به تعریف فوق نقش حسابرسی داخلی به شرح زیر است .
1 – نقش اطمینان دهی و مشاوره اي.
2 – نقش ارزش آفرینی و بهبود عملکرد شرکت .
3 – مساعی مشترك با مدیریت در جهت حل مسائل شرکت .
4 – دیدگاه کلان و متمرکز بر تحقق اهداف راهبردي شرکت .
5 – توسعه مفهوم و دامنه و عمق کنترل نسبت به ریسک شرکت .
6 – تاکید برآنچه باید انجام شود به جاي نگاه محدود به آنچه انجام شده است .
7 – کمک به استقرار نظام خود کنترلی در واحد ها و تلاش در جهت ارزیابی تحقق هدفها و ماموریت هاي اصلی شرکت.
اهداف حسابرسی داخلی :
هدف حسابرسی داخلی ، باید منطبق با هدفها و برنامه هاي شرکت باشد، تا رشد و توسعه شرکت پایدار باشد ، هدف حسابرسی داخلی کمک به هیأت مدیره است تا اطمینان حاصل شود که موارد ذیل همانگونه که بایـد اجـرا ، رعایـت یـا محقق شده است :
1- استقرار سیستم کنترل هاي داخلی به منظور اطمینان از اینکه کلیـه عملیـات شـرکت در جهـت اهداف شرکت و در چارچوب قانون ، اساسنامه و مقررات صورت می پذیرد .
2- اجراي برنامه ها در چارچوب سیاست هاي شرکت .
3 – قابلیت اعتماد و درستی اطلاعات و گزارشهاي منتشر شده .
4 – مدیریت کارآمد و اثربخش نیروي انسانی و سایر منابع .
5 – حفاظت از داراییها .
6 – اطمینان بخشی به گزارشها و شفافیت اطلاعات و گزارشهاي مالی .
شرح وظایف و حدود رسیدگی هاي حسابرسی داخلی :
رسیدگی هایی که حسابرس داخلی در مورد فعالیتهاي همه واحد هاي شرکت انجام می دهد بشرح زیر است .
1- مطالعه و بررسی فعالیتهاي واحد هاي مختلف شرکت و اسناد و گزارشهاي تهیـه شـده بـه منظـور آگـاهی از تطابق آنها با قوانین ، اساسنامه ،آیین نامه ها و دستورالعمل ها .
2- بررسی گزارشهاي مالی و میزان رعایت استاندارد هاي حسابداري و میزان قابلیت اعتمـاد و اتکـاي اطلاعـات صورتهاي مالی .
3- بررسی اجراي مطلوب مصوبات هیات مدیره شرکت در زمان های تعیین شده .
4- بررسی رعایت واجراي صحیح آیین نامه هاي شرکت اعم از مالی ، معـاملات ، اسـتخدامی و … و در صـورت لزوم پیشنهاد بازنگري و اصلاح آنها .
5- بررسی چگونگی اجراي آیین نامه نظام راهبري شرکت .
6- بررسی میزان کارایی و اثربخشی نظام کنترلهاي داخلی شرکت .
7 – بررسی فرآیند هاي عملیاتی با رویکرد مهندسی ارزش و در صورت لزوم پیشنهاد بازنگري و اصـلاح آنهـا بـه تناسب توسعه فعالیت شرکت .
8- بررسی شاخص هاي عملکردي از جمله بهره وري ، کارآیی و اثربخشی بر اساس شاخص هاي مربوط 9- بررسی عملکرد و بودجه شرکت و ارایه گزارش هاي ادواری .
10 – بررسی قراردادها و معاملات شرکت .
11 – بررسی مسئولیتهاي اجتماعی شرکت .
12 – بررسی گزارشهاي مالی مورد درخواست سازمان بورس و اوراق بهادار .
13 – بررسی میزان تحقق برنامه ها و اهداف راهبردي شرکت.
گزارشات حسابرسی داخلی :
پس از انجام رسیدگی ها و بررسی هاي حسابرسی داخلی در رابطه با موضوع مـورد رسـیدگی ، تجزیـه و تحلیـل انجام می شود .
تجزیه تحلیل حسابرسی داخلی باید با بیطرفی و حفظ استقلال فکر و نظر و بر اساس منطق و اصـول اخلاقـی و حرفه اي انجام شود ، اظهار نظر حسابرس داخلی باید به دور از احساسات صورت گرفته و عمیق ، جامع، دقیق و عادلانـه باشد .
موارد ایراد جزئی در کارها باید مستقیما به اطلاع مدیریت ذیربط رسانیده شود تا نسبت به رفع آنها اقدام نمایند. در این موارد مشروح اقدامات انجام شده و اقدامات اصلاحی به اطلاع کمیته حسابرسی یا مدیر عامل می رسد.
بدیهی است آنچه که گزارشات حسابرسی داخلی را ، بیشتر قابل استفاده و داراي ارزش مـی سـازد ایـن اسـت کـه حسابرس داخلی در حد دانش و برداشت خود راه حل هایی را نیز براي رفع نارساییها پیشنهاد نماید. این امر منـوط بـه آن است که حسابرس ریشه و علل اصلی بروز نارساییها در کارها را دقیقا تشخیص دهد و در گزارش خود بیان نماید.
انجام رسیدگیهاي حسابرسی داخلی در هر مورد و تهیه گزارش مربوط باید طبق برنامه و در مـدت معقـولی انجـام پذیرد ضمن اینکه حسابرس داخلی پس از مطالعه هر گزارش حسابرسی توسط هیات مدیره ، باید تدابیر اتخاذ شده در این رابطه را پیگیري نموده و از رفع موارد ایراد مطمئن گردد.
ارتباط با حسابرسان مستقل :
حسابرسان داخلی و مستقل باید براي کسب شناخت وظایف متقابل با یکـدیگر همکـاري کننـد تـا بـدین ترتیـب عملکرد هر دو بهبود یابد و از دوباره کاریهـا پیشـگیري شـود. حسابرسـان داخلـی و مسـتقل بایـد بتواننـد بـا توجـه بـه محدودیتهاي ناشی از مسئولیتهاي متفاوتی که دارند و بر اساس قابلیت ها و توانمندی هاي ویژه هـر یـک ، بـه کـار یکـدیگر اعتماد و اتکا کنند ، از این رو حسابرسان داخلی و مستقل ضمن مشورت با همدیگر باید کار یکدیگر را مـورد توجـه قـرار دهند.